ثبت شرکت

ثبت شرکت سهامی عام و خاص و انواع شرکت

شرکت چیست

شرکت به مجموعه‌ای از آورده‌های مالی چند شریک اطلاق می‌شود که توسط یک یا چند نفر در جهت مقاصد مالی مدیریت شده و مطابق قانون تشکیل می‌شود و دارای شخصیت حقوقی مستقل از شرکت است و سود و زیان حاصل از آن در نهایت بین شرکا تقسیم می‌شود. هرچند عدم ثبت شرکت به معنای عدم تشکیل شرکت نیست؛ اما همان‎‌طور که در ادامه به آن اشاره خواهد شد مقررات تجاری ایران به گونه‌ای است که شرکت ثبت نشده عملاً تفاوتی با شرکت تشکیل نشده ندارد و حتی می‌تواند مشکلاتی را هم پیش پای شرکای آن قرار دهد. شرکت‌ها در صورتی تجارتی محسوب می‌شوند که به موضوعات مندرج در ماده‌ی 2 قانون تجارت اختصاص یابند و در حیطه‌ی آن موضوعات فعالیت کنند. البته شرکت‌هایی که به شکل شرکت سهامی تأسیس می‌شوند، فارغ از موضوع فعالیت خود، شرکت تجارتی محسوب می‌شوند. همه اقسام شرکت‌های مذکور در قانون تجارت باید ثبت شوند. ماده‌ی 195 قانون تجارت صراحتاً می‌گوید: «ثبت کلیه‌ی شرکت‌های مذکور در این قانون الزامی و تابع جمیع مقررات قانون ثبت شرکت‌هاست.»

انواع شرکت‌ها در قانون تجارت ایران با توجه به میزان مسؤولیت شرکای آن، از قرار ذیل است:
- شرکت تضامنی؛ که هر یک از طلبکاران شرکت می‌تواند کل بدهی خود را از هر شریک مطالبه کند.
- شرکت نسبی؛ که هریک از طلبکاران شرکت می‌تواند از هر شریک به نسبت آورده‌ی وی در شرکت، مقداری از بدهی خود را مطالبه نماید. برای مثال اگر شریکی 20 درصد از سرمایه‌ی شرکت را تأمین کرده باشد، مسؤول 20 درصد از بدهی‌های شرکت نیز محسوب می‌شود و هر طلبکاری می‌تواند 20 درصد از طلب خود را از وی مطالبه کند.
- شرکت با مسؤولیت محدود؛ که شرکا تنها تا میزان آورده‌ی عددی خود در شرکت مسؤولیت دارند. برای مثال اگر شریکی 100 میلیون تومان سرمایه به شرکت بیاورد، در بدترین حالت مسؤول 100 میلیون تومان از بدهی‌های شرکت است.
 - سهامی (عام یا خاص)؛ که شرکا در قبال بدهی‌های شرکت مسؤولیتی ندارند.
سایر اشکال شرکت عبارتند از شرکت مختلط سهامی، شرکت مختلط غیرسهامی و شرکت تعاونی که مسؤولیت شرکا در این شرکت‌ها با هم متفاوت است.
در ایران قانونی که مستقیماً به موضوع ثبت شرکت‌ها بپردازد، قانون ثبت شرکت‌ها مصوب سال 1310 است. ماده‌ی 2 این قانون مقرر می‌دارد که کلیه‌ی شرکت‌های ایرانی مذکور در قانون تجارت که در تاریخ اجرا‌ی این قانون، موجود هستند و مطابق مقررات قانون تجارت راجع به ثبت و تطبیق تشکیلات خود با قانون مزبور عمل نکرده‌اند، باید از ماه مهر تا آخر شهریور ماه سال 1310   تشکیلات خود را با مقررات قانون تجارت تطبیق نموده و مطابق قانون مزبور تقاضای ثبت کنند؛ وگرنه به تقاضای دادستان محلی که ثبت شرکت باید در آنجا به عمل آید، دادگاه مدیران آنها را به یک صد الی هزار تومان جزای نقدی محکوم خواهد کرد و در صورت تقاضای دادستان، حکم انحلال شرکت متخلف نیز صادر خواهد شد. به طور کلی و با توجه به این ماده و سایر مقررات موجود در این زمینه، ضمانت اجرای عدم ثبت شرکت و آثار منفی تجاری آن، عبارت از این موارد است:
1.    جریمه نقدی
2.    انحلال شرکت در صورت صلاحدید و تشخیص مقامات قضایی
3.    بطلان عملیات شرکت اعم از قراردادها و ... به استناد ماده‌ی 198 قانون تجارت که عدم رعایت مفاد مواد 196 و 197 را موجب بطلان عملیات شرکت می‌داند و رعایت مفاد دو ماده‌ی مذکور هم منوط به ثبت شرکت است.
4.    جزای نقدی مذکور در ماده‌ی 220 قانون تجارت؛ بدین ترتیب که هر شرکت ایرانی که با اشتغال به امور تجارتی، خود را به صورت یکی از شرکت‌های مذکور در این قانون درنیاورد و مطابق مقررات مربوط به آن شرکت عمل ننمایند، شرکت تضامنی محسوب شده و احکام راجع به شرکت‌های تضامنی در مورد آن اجرا می‌گردد. هر شرکت تجارتی ایرانی مذکور در این قانون و هر شرکت خارجی که بر طبق قانون ثبت شرکت‌ها مصوب خرداد ماه سال 1310 مکلف به ثبت است، باید در کلیه‌ی اسناد و صورت حساب‌ها و اعلانات و نشریات خطی یا چاپی خود در ایران تصریح نماید که تحت چه نمره‌ای در ایران به ثبت رسیده است و در غیر این صورت، محکوم به جزای نقدی خواهد شد. البته این مجازات علاوه بر مجازاتی است که در قانون ثبت شرکت‌ها برای عدم ثبت مقرر است.
علاوه بر این، دادگاه‌ها بر اساس این ماده حکم به تضامنی محسوب شدن شرکتِ ثبت نشده می‌نمایند و بدین صورت مسؤولیت شرکا در قبال بدهی‌های شرکت بیش از پیش خواهد شد و این تشدید مسؤولیت ممکن است منافع شرکا را به خطر اندازد و به همین دلیل، بهره‌گیری از مشاورین یا وکلای متخصص در خصوص ثبت شرکت، کمک شایانی به حفظ مصالح شرکا و شرکت خواهد کرد.
5.    شرکت ثبت نشده نمی‌تواند در مزایدات و مناقصات شرکت نماید.
6.    معمولاً اشخاص حقیقی و حقوقی و تجار و مؤسسات اعم از دولتی و غیردولتی، از طرفِ معامله واقع شدن با شرکت‌های ثبت نشده، که وضعیت قانونی آن‌ها مبهم است، خودداری می‌کنند.
علاوه بر این موارد، بسیاری از فعالیت‌های شرکت‌ها، به خصوص شرکت‌های سهامی، منوط به ثبت شرکت است. بر اساس مواد 22، 28 و 55 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب سال 1347:
1.    تا وقتی که شرکت به ثبت نرسیده باشد، صدور ورقه‌ی سهم یا گواهینامه‌ی موقت سهم ممنوع است. در صورت تخلف، امضاکنندگان مسؤول جبران خسارات اشخاص ثالث خواهند بود.
2.    انتشار اوراق قرضه ممکن نیست؛ مگر وقتی که کلیه‌ی سرمایه‌ی ثبت شده‌ی شرکت تأدیه شده باشد و دو سال تمام از تاریخ ثبت شرکت گذشته باشد و دو ترازنامه‌ی آن به تصویب مجمع عمومی آن شرکت رسیده باشد.
3.    استفاده از وجوه تأدیه شده به نام شرکت‌های سهامیِ در شرف تأسیس ممکن نیست؛ مگر پس از به ثبت رسیدن شرکت.

علاوه بر لزوم ثبت شرکت که نمونه‌هایی از ضمانت اجراهای عدم انجام آن ذکر شد، اعلام تغییرات پس از ثبت نیز ضروری است. مدیران شرکت پس از ثبت موظفند همواره پاره‌ای از تغییرات در شرکت را به مرجع ثبت شرکت‌ها اطلاع دهند. در هر موقع که تصمیماتی راجع به تمدید مدت شرکت زاید بر مدت مقرر یا انحلال شرکت قبل از مدت تعیین شده یا تغییر در تعیین کیفیت تفریغ حساب یا تغییر اسم شرکت یا هر تبدیل دیگری در اساسنامه یا تبدیل و یا خروج بعضی از شرکای ضامن از شرکت اتخاذ شود و همچنین در هر موقعی که مدیر یا مدیران شرکت تغییر یابند و یا تصمیمی نسبت به مورد معین در ماده‌ی 58 قانون تجارت نظیر مرکز اصلی شرکت، اتخاذ شود، مقررات نظامنامه‌ی راجع به مواد 196، 197 و 199 قانون تجارت مصوب 1311 راجع به ثبت و انتشار باید در مورد این تغییرات رعایت شود. همچنین ماده‌ی 7 قانون ثبت شرکت‌ها در مورد بحث اعلام تغییرات  می‌گوید که تغییرات راجع به نمایندگان شرکت یا مدیران شعب آن، باید به اداره‌ی ثبت اسناد کتباً اطلاع داده شود و تا وقتی که این اطلاع داده نشده، عملیاتی که نماینده یا مدیر سابق به نام شرکت انجام می‌دهد، عملیات شرکت محسوب می‌شود؛ مگر اینکه شرکت مطلع بودن این اشخاص را که به استناد این ماده ادعای حقی می‌کنند، از تغییر نماینده یا مدیر شرکت، به اثبات برساند.
اما در مورد چگونگی ثبت شرکت، باید گفت که تقاضای ثبت شرکت باید از جانب مدیران شرکت تقدیم مرجع مربوط شود. جهت ثبت شرکت باید ظرف یک ماه از بدو تشکیل شرکت به مرجع ثبت شرکت‌ها مراجعه کرد که در تهران در اداره‌ی ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی که زیرمجموعه‌ی اداره‌ی کل ثبت اسناد و املاک است، به عمل می‌آید. در شهرستان‌ها باید به خود اداره‌ی ثبت اسناد واقع در محل مرکز اصلی شرکت مراجعه کرد و در نقاطی که اداره‌ی مزبور وجود ندارد، ثبت شرکت در دفتر دادگاه محل مذکور انجام می‌شود. مهلت ثبت شرکت در نقاطی که اداره‌ی ثبت اسناد مذکور در آن وجود ندارد، سه ماه است. پس از انقضای مهلت‎‌های مذکور و عدم ثبت شرکت، هر ذینفع می‌تواند به دادگاه مراجعه و ابطال عملیاتی که بعد از یک ماه اول واقع شده است را تقاضا نماید.

مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت، در خصوص هر یک از شرکت‌ها متفاوت است که در این نوشتا به آن اشاره می‌کنیم:‌

مدارک مورد نیاز برای ثبت شرکت تضامنی

1- دو برگ تقاضانامه
2- دو برگ شرکت‌نامه
3- دو نسخه اساسنامه
4- فتوکپی شناسنامه‌ی شرکا
5- مجوز از مراجع ذیصلاح در صورت نیاز
مدارک مورد نیاز جهت ثبت شرکت نسبی:
1- یک نسخه‌ی مصدق از شرکت‌نامه
2- یک نسخه‌ی مصدق از اساسنامه (اگر باشد)

مدارک مورد نیاز جهت ثبت شرکت سهامی عام

1- دو نسخه اساسنامه‌ی شرکت
2- دو نسخه اظهارنامه
3- دو نسخه صورتجلسه‌ی مجمع عمومی مؤسسین
4- دو نسخه صورتجلسه‌ی هیأت مدیره
5- آگهی دعوت مجمع مؤسسین در روزنامه‌ی تعیین شده
6- فتوکپی شناسنامه‌ی مدیران که البته در مورد اشخاص حقوقی ارائه‌ی برگ نمایندگی الزامی است
7- گواهی بانکی مبنی بر واریز حداقل 35 % سرمایه‌ی شرکت
8- ارائه‌ی مجوز یا موافقت اصولی یا مجوز از مراجع ذیصلاح در صورت نیاز

مدارک مورد نیاز جهت  ثبت شرکت سهامی خاص

1- دو برگ اظهارنامه‌ی شرکت      
2- دو جلد اساسنامه‌ی شرکت     
3- دو نسخه صورتجلسه‌ی مجمع عمومی مؤسسین    
4- دو نسخه صورتجلسه‌ی هیأت مدیره با امضای مدیران منتخب  
5- کپی شناسنامه‌ی برابر اصل شده توسط دفاتر اسناد رسمی در مورد همه‌ی اعضای هیأت مدیره‌ی سهامداران و بازرسین
6- کپی کارت ملی برابر اصل شده توسط دفاتر اسناد رسمی برای همه‌ی اعضای هیأت مدیره‌ی سهامداران و بازرسین
7- ارائه‌ی گواهی پرداخت حداقل 35% سرمایه‌ی شرکت از بانکی که به حساب شرکتِ در شرفِ تأسیس در آنجا افتتاح شده است
8- ارائه‌ی تقویم نامه‌ی کارشناس رسمی دادگستری؛ البته در صورتیکه آورده‌ی شرکت، غیرنقدی منقول و یا غیرمنقول باشد
9- ارائه‌ی اصل سند مالکیت؛ البته در صورتیکه اموال غیرمنقول جزء سرمایه شرکت باشد
10- گواهی عدم سوءپیشینه‌ی کیفری همه‌ی اعضای هیأت مدیره و بازرسان شرکت
11- ارائه‌ی اقرارنامه‌ی همه‌ی اعضای هیأت مدیره مبنی بر اینکه کارمند رسمی دولت نیستند و مدیر عامل مبنی بر اینکه در شرکت دیگری سمت مدیریت عامل را دارا نیست
12- امضاء وکالتنامه
13- ارائه‌ی اصل قیم‌نامه در صورتیکه یکی از اعضا دارای اهلیت نباشد
14- در صورتیکه اعضا یا سهامداران شخص حقوقی باشند، کپی شناسنامه و کارت ملی برابر اصل شده‌ی نماینده ی شخص حقوقی
15- در صورت حضور سهامدار خارجی در صورتیکه شخص حقیقی باشد کپی برابر اصل پاسپورت و ترجمه‌ی رسمی آن و در صورتیکه شخص حقوقی باشد ارائه‌ی گواهی ثبت شرکت در مرجع ثبت شده‌ی آن کشور که بیان کننده‌ی آخرین وضعیت شرکت است و نیز ترجمه ی رسمی آن و همینطور اصل و ترجمه‌ی وکالتنامه
16- ارائه‌ی مجوز مربوط به فعالیت از مرجع ذیربط در صورت نیاز

مدارک مورد نیاز جهت  ثبت شرکت با مسئولیت محدود

1- دو برگ تقاضانامه‌ی ثبت شرکت‌ها با مسؤولیت محدود
2- دو برگ شرکت‌نامه
3- دو نسخه از اساسنامه
4- دو نسخه صورت جلسه‌ی مجمع عمومی مؤسسین و هیأت مدیره
5- فتوکپی شناسنامه‌ی کلیه‌ی شرکا و مدیران؛ البته اگر مدیر خارج از سهامداران انتخاب شود
6- اخذ و ارائه‌ی مجوز مربوط در صورت نیاز

مدارک مورد نیاز جهت ثبت شرکت تعاونی

این مدارک هر کدام باید در چهار نسخه تهیه شوند:
1- صورتجلسه‌ی تشکیل مجمع مؤسس و اولین مجمع عمومی عادی و اسامی اعضا و هیأت مدیره‌ی منتخب و بازرسان و مدیر عامل شرکت
2- اساسنامه‌ی مصوب مجمع عمومی
3- دعوتنامه‌ی تشکیل اولین مجمع عمومی عادی
4- درخواست کتبی ثبت
5- طرح پیشنهادی و ارائه‌ی مجوز وزارت تعاون
6- رسید پرداخت مقدار لازم‌التأدیه‌ی سرمایه طبق مقدار مذکور در اساسنامه‌ی شرکت
7- مدارک دعوت برای تشکیل اولین جلسه‌ی مجمع عمومی عادی
8- موافقت نامه‌ی تشکیل شرکت یا اتحادیه
9- مجوز ثبت شرکت یا اتحادیه

مدارک مورد نیاز جهت ثبت شرکت مختلط سهامی

1- یک نسخه‌ی مصدق از شرکت‌نامه
2- یک نسخه‌ی مصدق از اساسنامه
3- اسامی مدیر یا مدیران شرکت
4- نوشته‌ای با امضای مدیر شرکت حاکی از تعهد پرداخت تمام سرمایه و پرداخت واقعی حداقل یک سوم از آن سرمایه
5- سوابق مصدق از تصمیمات مجمع عمومی در موارد مذکور در مواد 40، 41 و 44 قانون تجارت
6- نوشته‌ای با امضای مدیر شرکت حاکی از پرداخت تمام سرمایه‌ی نقدی شرکای ضامن و تسلیم تمام سرمایه‌ی غیر نقدی با تعیین قیمت حصه‌های غیرنقدی

مدارک مورد نیاز جهت ثبت شرکت مختلط غیر سهامی

1- یک نسخه‌ی مصدق از شرکت‌نامه
2-یک نسخه‌ی مصدق از اساسنامه در صورتیکه موجود باشد
3- اسامی شرکت یا شرکای ضامن که سمت مدیریت دارند.

نمونه‌ی فرم تقاضانامه ثبت شرکت: